Bài tham luận tại Đại hội Chi bộ Cục Điện ảnh ngày 11 tháng 6 năm 2025

 “Nghệ thuật điện ảnh” - bộ môn nghệ thuật thứ bảy, ra đời sau sáu bộ môn nghệ thuật đó là: Văn học, múa, âm nhạc, hội họa, kiến trúc và sân khấu nhưng lại chiếm ưu thế và có sự tác động mạnh mẽ đối với đời sống xã hội. Nghệ thuật Điện ảnh trong suốt tiến trình phát triển đã đồng hành cùng lịch sử, đồng hành cùng thời đại, thể hiện mạnh mẽ vai trò, chức năng của bộ môn nghệ thuật chiếm nhiều tình cảm công chúng. Trong kỷ nguyên số, kỷ nguyên của toàn cầu hóa và sáng tạo, điện ảnh Việt Nam đã và đang là cây cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa lịch sử và thế hệ trẻ hôm nay.

Điện ảnh – Ngành nghệ thuật thực hiện những chức năng đối với đời sống xã hội

Điện ảnh là một loại hình nghệ thuật tổng hợp, vừa mang tính thẩm mỹ, vừa mang tính đại chúng, vì vậy nó đảm nhận những chức năng quan trọng trong đời sống xã hội. Trước hết, điện ảnh có chức năng phản ánh hiện thực, là tấm gương phản chiếu đời sống xã hội với tất cả chiều sâu lịch sử, văn hóa, xã hội. Điện ảnh Việt Nam tự hào có một bề dày truyền thống với những tác phẩm điện ảnh phản ánh lịch sử hào hùng qua các cuộc kháng chiến cứu nước. Qua từng khung hình điện ảnh, hiện thực đời sống xã hội và lịch sử được thế hệ trẻ khám phá và yêu thích.

Điện ảnh cũng thực hiện chức năng giáo dục, góp phần hình thành thế giới quan, nhân sinh quan và bồi dưỡng nhân cách cho con người. Những giá trị đạo đức, lý tưởng sống, tinh thần yêu nước, trách nhiệm công dân… được truyền tải sinh động qua các bộ phim có nội dung sâu sắc, nhân văn. Đặc biệt, những bộ phim truyện của điện ảnh Việt Nam đã góp phần hiệu quả giáo dục lý tưởng cách mạng, truyền thống yêu nước, khơi gợi niềm tự hào dân tộc một cách tự nhiên, chân thành nhất, từ đó trở thành công cụ mạnh mẽ để bảo vệ những thành tựu và nền tảng tư tưởng của Đảng.

Điện ảnh cũng chạm vào trái tim của khán giả khi thực hiện chức năng giải trí, đáp ứng nhu cầu thưởng thức nghệ thuật và thư giãn tinh thần của công chúng. Điện ảnh có khả năng kết hợp hài hòa giữa tính nghệ thuật và tính giáo dục, giúp người xem vừa giải trí vừa tiếp nhận những thông điệp giá trị, sâu sắc. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số hiện nay, điện ảnh đóng vai trò như một công cụ truyền thông, định hướng dư luận xã hội, điện ảnh trở thành phương tiện hữu hiệu để lan tỏa các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, đấu tranh phản bác các luận điệu sai trái, xuyên tạc, qua đó góp phần giữ vững ổn định chính trị, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trong đời sống tinh thần nhân dân.

Tính giải trí của nghệ thuật điện ảnh chiếm ưu thế, khiến nghệ thuật điện ảnh len lỏi trong từng cá nhân, từng gia đình, từng tế bào của đời sống, hiện diện trong không gian sống của mỗi gia đình, mỗi con người. Mỗi bộ phim điện ảnh là món ăn tinh thần, chạm vào cảm xúc khán giả, giải tỏa những lo âu, căng thẳng và mỗi người có thể tìm đến một bộ phim thuộc thể loại mà họ yêu thích.

Lịch sử điện ảnh cách mạng Việt Nam – Những trang sử vàng

Lịch sử điện ảnh cách mạng Việt Nam là một hành trình song hành cùng lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc. Từ khi ra đời giữa khói lửa chiến tranh, điện ảnh cách mạng không chỉ là một loại hình nghệ thuật, mà còn là một vũ khí chiến đấu, cổ vũ, động viên, khích lệ cả dân tộc trong cuộc đấu tranh vì độc lập, tự do, giải phóng dân tộc. Những bộ phim truyện đầu tiên của điện ảnh Việt Nam ra đời trong khói lửa của chiến trường, là dấu mốc mở đầu cho một nền điện ảnh gắn liền với sứ mệnh cách mạng.

Trong suốt hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, điện ảnh cách mạng đã khắc họa sinh động hình ảnh người lính, người mẹ, người cha, những người dân bình dị… nhưng kiên cường, dũng cảm. Hàng trăm tác phẩm đã trở thành bản anh hùng ca dung dị, truyền cảm xúc mạnh mẽ cho nhiều thế hệ khán giả, đặc biệt là khán giả trẻ.

Có thể nói, những trang vàng của điện ảnh cách mạng Việt Nam không chỉ được viết bằng hình ảnh, âm thanh, mà còn được khắc sâu trong tâm khảm người xem như một phần ký ức bi hùng của dân tộc. Đó là minh chứng sinh động cho sức mạnh mềm của văn hóa trong việc gắn kết con người với lịch sử, truyền thống và lý tưởng cách mạng. Trong thời đại số hôm nay, khi thông tin và giải trí phát triển chóng mặt, những giá trị bền vững của điện ảnh cách mạng càng cần được trân trọng, gìn giữ và phát huy như một di sản tinh thần quý báu của dân tộc.

Điện ảnh Việt Nam đương đại – Kết nối lịch sử, khơi dậy lòng yêu nước bằng hình ảnh và cảm xúc

Bước vào thời kỳ đổi mới, điện ảnh cách mạng tiếp tục khẳng định giá trị trong việc giáo dục truyền thống, hun đúc lý tưởng sống cao đẹp. Các bộ phim như Mùi cỏ cháy (2012), Sống cùng lịch sử (2014), Truyền thuyết quán Tiên (2019), Đào, phở và piano (2023) và gần đây nhất là bộ phim“Địa đạo” (2025)… là một trong số hàng trăm những bộ phim truyện điện ảnh tiêu biểu được khán giả trẻ tìm kiếm và xem nhiều nhất. Họ ví đây là những tác phẩm cầu nối mang tính kết nối lịch sử khi phim thể hiện sinh động cuộc sống của những người lính trẻ, của thế hệ thanh niên người Việt Nam yêu nước đã chiến đấu và hi sinh cho đất nước hôm nay được sống trong hòa bình. Chính sự kết nối ấy góp phần to lớn vào công cuộc giáo dục lý tưởng cách mạng và khơi dậy tinh thần yêu nước cho thanh niên Việt Nam trong thời đại mới.

Khán giả trẻ sẽ nhớ mãi sự dí dỏm, hài hước về chân dung người lính trẻ trong phim Mùi cỏ cháy. Câu chuyện về bốn sinh viên trẻ xung phong ra trận trong chiến dịch Thành cổ Quảng Trị năm 1972 được kể lại bằng sự chân thực, bình dị, đời thường. Phim không tô vẽ hình ảnh người lính một cách lý tưởng hóa, mà khắc họa họ là những chàng sinh viên trẻ - những con người bình thường với ước mơ, tình yêu và nỗi lo rất đời, từ đó giúp người xem, nhất là giới trẻ dễ đồng cảm và nhận thức sâu sắc về giá trị của lý tưởng sống và sự cống hiến của tuổi trẻ.

Bộ phim Sống cùng lịch sử là câu chuyện có yếu tố giả tưởng khi ba bạn trẻ hiện đại đã xuyên thời gian để trở về chiến dịch Điện Biên Phủ và cùng sống, chiến đấu, cảm nhận chiến tranh, đặt mình vào tâm thế của người lính cận kề trong bom đạn, cái chết để hiểu về ông cha. Bộ phim cho thấy mối liên hệ không thể tách rời giữa lịch sử, quá khứ và hòa bình, giá trị của hòa bình. Bộ phim để lại thông điệp tích cực đối với thế hệ trẻ: hiểu biết lịch sử không chỉ là trách nhiệm, mà còn là cách để mỗi người trẻ tìm thấy chính mình trong dòng chảy dân tộc.

Bộ phim Truyền thuyết Quán Tiên khai thác chân dung những nữ thanh niên xung phong sống giữa núi rừng Trường Sơn, vừa mang màu sắc kỳ ảo vừa đậm chất hiện thực, làm nổi bật vẻ đẹp tâm hồn của những người phụ nữ trong chiến tranh - họ cũng là những cô gái tuổi đời còn rất trẻ.

Khác với hai tác phẩm trên, Đào, phở và piano tái hiện Hà Nội năm 1946 với vẻ đẹp văn hóa, sự lãng mạn, và lòng quả cảm của những chiến sĩ cảm tử trong thời khắc lịch sử đặc biệt trước ngày toàn quốc kháng chiến. Qua cây đàn piano, món phở đậm đà hương vị Hà Thành, cành đào ngày Tết… bộ phim gợi lên hình ảnh một Hà Nội thanh lịch nhưng kiên cường, giúp người xem trẻ tuổi cảm nhận rằng yêu nước không chỉ là cầm súng, mà yêu nước còn là yêu và giữ gìn những nét văn hóa và truyền thống tốt đẹp của dân tộc.

Đến với Địa đạo - tác phẩm khai thác câu chuyện chiến tranh với bối cảnh là hệ thống địa đạo ngầm tại Củ Chi. Bộ phim là một hành trình khám phá những kỳ tích trong kháng chiến, khơi dậy niềm tự hào về trí tuệ và sức mạnh nhân dân. Những hình ảnh chân thực về đời sống chiến đấu gian khổ, về sự sống trong lòng đất, về tinh thần đoàn kết và ý chí chiến thắng giúp khơi dậy trong lớp trẻ sự kính trọng lịch sử và khát vọng sống cống hiến.

Trong dòng chảy của điện ảnh cách mạng Việt Nam hiện đại, nhiều tác phẩm đã làm sống dậy những trang sử hào hùng của dân tộc bằng ngôn ngữ hình ảnh giàu cảm xúc và góc nhìn nhân văn. Và một vài tác phẩm kể trên, là một trong số hàng trăm những tác phẩm phim truyện điện ảnh - những ví dụ sinh động mà ở đó thế hệ trẻ ngày nay có thể nhìn thấy thế hệ thanh niên - lớp ông cha tuy trẻ tuổi nhưng đầy khát vọng hòa bình.

Bài học từ sự thành công của phim điện ảnh cách mạng

Trong năm 2024-2025, Đào, phở và piano và Địa đạo là hai tác phẩm điện ảnh có đề tài về chiến tranh cách mạng nhận được sự quan tâm của công chúng, có hiệu quả truyền thông tích cực và sự thu hút của thế hệ trẻ đối với dòng phim này. Những bộ phim trên được đánh giá là những bộ phim có chất lượng nghệ thuật cao, phản ánh chân thực lịch sử, khơi gợi dậy lòng yêu nước một cách nhẹ nhàng, sâu sắc, từ những điều giản dị, khiến giới trẻ tự nguyện tiếp nhận giá trị cách mạng và truyền thống dân tộc.

Năm 2024, Đào, phở và piano trở thành bộ phim tạo nên cơn sốt và có hiệu ứng truyền thông đặc biệt, trở thành một hiện tượng phòng vé đáng chú ý trong dòng phim cách mạng Việt Nam đương đại. Năm 2025, bộ phim truyện Địa đạo miêu tả câu chuyện về cuộc chiến tranh nhân dân và hệ thống địa đạo Củ Chi, biểu tượng của trí tuệ và ý chí quật cường của người Việt Nam đã tiệm cận thành công với thị hiếu điện ảnh của giới trẻ hiện nay, giúp phim truyền tải được thông điệp lịch sử mà không nặng nề, khô khan. Phim trở thành phim có đề tài về chiến tranh cách mạng doanh thu cao nhất trong lịch sử điện ảnh Việt Nam, thể hiện sự quan tâm nồng nhiệt của giới trẻ với những tác phẩm điện ảnh có đề tài về chiến tranh cách mạng.

Tác động của điện ảnh cách mạng đến giới trẻ và vai trò trong thời đại số

Trong bối cảnh hiện nay, khi thế giới đang chuyển dịch mạnh mẽ với không gian số, không gian sáng tạo không giới hạn, giới trẻ trở thành lực lượng chịu tác động trực tiếp từ nhiều nguồn thông tin đa chiều, cả tích cực lẫn tiêu cực. Trước những luồng tư tưởng lệch lạc, chủ nghĩa thực dụng, lối sống phi truyền thống có cơ hội len lỏi vào đời sống xã hội, việc giáo dục lý tưởng cách mạng, tinh thần yêu nước và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng cho thế hệ trẻ trở thành yêu cầu cấp thiết. Trong công cuộc ấy, điện ảnh cách mạng có một vai trò, ý nghĩa quan trọng

Không chỉ dừng lại ở việc tái hiện lịch sử, điện ảnh cách mạng Việt Nam còn mang đến những biểu tượng sống động về lý tưởng và nhân cách, thông qua hình ảnh người chiến sĩ, người thanh niên xung phong, trí thức yêu nước, những người phụ nữ kiên cường… Tất cả đều là những tấm gương truyền cảm hứng cho thanh niên hôm nay  những người đang tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống, khát vọng cống hiến, và lý tưởng để theo đuổi.

Hiện nay, chúng ta cũng luôn đối mặt với nhiều thách thức về an ninh phi truyền thống, sự xuyên tạc lịch sử, âm mưu “diễn biến hòa bình” và “tự diễn biến, tự chuyển hóa” trong nội bộ. Trong bối cảnh ấy, việc sử dụng điện ảnh như một công cụ văn hóa, tư tưởng để định hướng nhận thức, phản bác các luận điệu sai trái, lan tỏa giá trị cách mạng và lòng yêu nước là hoàn toàn cấp thiết.

Đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả của việc giáo dục lý tưởng cách mạng, truyền thống yêu nước, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng cho thế hệ trẻ thông qua điện ảnh

Thứ nhất, trong thời đại công nghệ số và mạng xã hội phát triển mạnh mẽ, điện ảnh cần phải được chuyển mình để tiếp cận gần hơn với giới trẻ. Việc đưa những bộ phim của điện ảnh cách mạng lên các nền tảng số hay các ứng dụng xem phim trực tuyến, chiếu phim tại rạp sẽ tạo nên những kho phim sinh động, dễ tiếp cận khán giả trẻ.

Thứ hai, cần tổ chức nhiều hoạt động phổ biến, tổ chức chiếu phim chuyên đề những bộ phim điện ảnh cách mạng vào học đường và sinh hoạt chính trị tư tưởng cho thanh niên, kết hợp thảo luận, cảm nhận, viết bài thu hoạch, xem phim tại rạp để thanh niên được tiếp cận sâu hơn, hiểu biết lịch sử hơn. Nên tích hợp nội dung các bộ phim tiêu biểu về lịch sử Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh, các cuộc kháng chiến, tinh thần yêu nước vào các tiết học Giáo dục công dân, Lịch sử, Hoạt động trải nghiệm phù hợp với môi trường thanh niên.

Thứ ba, phát động, xây dựng các video phim ngắn, do thanh niên thực hiện về đề tài lịch sử, cách mạng, lãnh tụ…dưới góc nhìn hiện đại, sử dụng ngôn ngữ điện ảnh phù hợp với thị hiếu giới trẻ.

Thứ tư, đẩy mạnh truyền thông, lan tỏa giá trị phim cách mạng trên nền tảng số.

Thứ năm, xây dựng các chương trình giáo dục điện ảnh kết hợp sinh hoạt chính trị kết nối với các nhà biên kịch, đạo diễn, nhà sử học để tổ chức hội thảo, tọa đàm chuyên đề. Xây dựng các không gian trải nghiệm điện ảnh lịch sử: Phòng chiếu mô phỏng chiến trường, địa đạo, các chiến dịch, các mốc lịch sử quan trọng.. hoặc dùng công nghệ thực tế ảo tăng cường AR/VR để giúp người trẻ được “sống cùng lịch sử” trong kỷ nguyên số.

Thực hiện nhiệm vụ chính trị, các Tuần phim, Đợt phim, Liên hoan Phim Việt Nam, Liên hoan Phim Quốc tế do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì phối hợp cùng các đơn vị liên quan tạo được nhiều dấu ấn trong việc tuyên truyền, giáo dục lý tưởng cách mạng đối với nhân dân nói chung và thanh niên nói riêng.

Đoàn Thanh niên Cục Điện ảnh với việc triển khai các phong trào hành động cách mạng

Trong thời gian qua, Chi đoàn Cục Điện ảnh đã tích cực, chủ động đề xuất với Đoàn Thanh niên Bộ VHTTDL các hoạt động Đoàn gắn với hoạt động chuyên môn trong lĩnh vực điện ảnh. Trong đó, mô hình của Đoàn Thanh niên Bộ VHTTDL đã được Lãnh đạo Bộ VHTTDL và Đoàn cấp trên ghi nhận và đánh giá tích cực là mô hình “Giới thiệu điện ảnh cách mạng Việt Nam tới đoàn viên”. Cụ thể:

Đoàn Thanh niên Bộ đã có nhiều đổi mới trong công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho đoàn viên thông qua các hoạt động chiếu phim cách mạng Việt Nam, tổ chức toạ đàm với diễn viên của các bộ phim. Chương trình gồm một chuỗi các hoạt động tạo điểm nhấn và chiều sâu và tạo nên nhiều dấu ấn. Có thể kể đến một số chương trình tạo thành công đó là “Hồi ức Điện Biên” (chiếu phim Tài liệu và Giao lưu các cựu chiến binh), tổ chức năm 2024 do Chi đoàn Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương, phối hợp với Chi đoàn Cục Điện ảnh, Chi đoàn Trung tâm Chiếu phim Quốc gia đăng cai cấp đoàn Bộ - phối hợp với Đoàn Thanh niên Học Viện An Ninh Nhân Dân, Đoàn Thanh niên Thanh tra Chính phủ, Đoàn Thanh niên Học Viện Báo chí và Tuyên truyền, Đoàn Thanh niên Ban Tuyên giáo Trung ương, Đoàn Thanh niên Thông tấn Xã Việt Nam, Đoàn Thanh niên Bộ Tư lệnh Cảnh sát Cơ động , Trung đoàn E30 (Bộ Công an).

Chương trình Sáng mãi con đường cách mạng Việt Nam và Sinh hoạt chính trị qua phim “Mùi cỏ cháy” tổ chức năm 2024  (đăng cai cấp Đoàn Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) do Chi đoàn Cục Điện ảnh chủ trì, phối hợp với Chi đoàn Viện phim Việt Nam, Chi đoàn Công ty TNHH MTV Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương và Đoàn Thanh niên các đơn vị: Học viện An ninh nhân dân cũng đã tạo nhiều phản hồi tích cực từ các đoàn viên tham gia với gần 600 đoàn viên tham dự.

Ngày 21 tháng 4 năm 2025, chương trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho thanh niên thông qua điện ảnh với chủ đề: “Tri ân lịch sử - Truyền lửa thanh niên” (bao gồm buổi chiếu phim “Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối”, giao lưu với đoàn làm phim và Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Tô Văn Đực) tại Trung tâm Chiếu phim Quốc gia là hoạt động có sự phối hợp tổ chức của Đoàn Thanh niên các đơn vị: Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Hãng hàng không Quốc gia Việt Nam, Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam, Bộ Tài chính và Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam. Trong đó, Chi đoàn Cục Điện ảnh đã chủ động đề xuất và tổ chức chương trình, tham gia tích cực để chương trình đạt chất lượng và thành công. Các đoàn viên đã có buổi giao lưu, trò chuyện cùng đoàn làm phim Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối với sự có mặt của Đạo diễn Bùi Thạc Chuyên, các Diễn viên trẻ Anh Tú – vai chiến sĩ Lục Tạc, diễn viên Nhật Ý - vai Ba Hiếu. Đây là một cơ hội quý giá để thế hệ trẻ được truyền cảm hứng từ chính những người anh hùng đang hiện hữu giữa đời thường.

Những chương trình và mô hình mới thể hiện được sức trẻ và sự sáng tạo, gắn hoạt động đoàn với chuyên môn cũng như thể hiện được vai trò và trách nhiệm của tập thể Đoàn Thanh niên Bộ nói chung, ghi dấu ấn đậm nét về sự chủ động đề xuất chương trình, tích cực hành động của Đoàn Thanh niên Cục Điện ảnh nói riêng.

Như vậy, giáo dục lý tưởng cách mạng, truyền thống yêu nước và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng không thể tách rời các phương tiện văn hóa đặc biệt là điện ảnh. Khi biết khai thác đúng cách, điện ảnh không chỉ là nghệ thuật, mà còn là “ngọn đuốc truyền lửa” mạnh mẽ cho thế hệ trẻ Việt Nam, giúp họ hiểu, yêu và sống vì Tổ quốc tự nguyện./.

                                                                 Nguyễn Thị Thu Thảo

                                                           Bí thư Chi đoàn Cục Điện ảnh